Τελικά… συμφέρουν οι Ολυμπιακοί Αγώνες;

Τελικά… συμφέρουν οι Ολυμπιακοί Αγώνες;

Οι υπέρμαχοι των  Ολυμπιακών Αγώνων συνεχώς τονίζουν πως η διεξαγωγή τους προσκομίζει πολλά οικονομικά οφέλη στην πόλη που τους διοργανώνει. Γίνονται επενδύσεις στις υποδομές, διαφημίζεται η πόλη, και για δυο εβδομάδες ο τουρισμός ανθεί.

Είναι όμως αλήθεια ο παραπάνω ισχυρισμός; Κερδίζουν όντως οι πόλεις και τα κράτη από τους Αγώνες; Εξαρτάται, αν και μάλλον όχι. Υπάρχουν κάποιες πόλεις που ίσως να κέρδισαν οικονομικά, όπως η Βαρκελώνη, αλλά η έρευνα δείχνει ότι οι περισσότερες στο τέλος έχασαν. Ακόμη και σε έναν ιδανικό κόσμο, όπου οι υποψήφιες πόλεις θα συμπεριφέρονταν λογικά, ο ανταγωνισμός για να πάρουν το χρίσμα θα τις άφηνε απένταρες ή τουλάχιστον στα ίσα τους. Όμως δεν ζούμε σε ιδανικό κόσμο. Στην πράξη, οι διοργανώτριες πόλεις πέφτουν θύματα ιδιωτικών συμφερόντων, που υπόσχονται περισσότερα από όσα μπορούν να πληρώσουν οι πόλεις. Τα προβλήματα ξεκινούν από την ίδια την διαδικασία υποψηφιότητας. Πρόκειται για έναν μαραθώνιο που αρχίζει τουλάχιστον 10 χρόνια πριν την εναρκτήρια τελετή. Υπάρχουν πολλές φάσεις, σε κάθε μια από τις οποίες η πόλη θα πρέπει να αποδείξει ότι είναι ικανή να προσφέρει κάτι καλύτερο από τις ανταγωνίστριες. Και όσο περνάει ο καιρός, τόσο τα σχέδια γίνονται πιο λεπτομερή, πιο ακριβά, και πιο μεγαλοπρεπή. Αν η όλη διαδικασία ήταν λογική, η κάθε οργανωτική επιτροπή θα είχε μελετήσει τα πιθανά κέρδη, και θα τα υπολόγιζε έτσι ώστε η τελική προσφορά να ήταν τέτοια που να της συνέφερε. Οι τοπικές όμως  ολυμπιακές επιτροπές είναι συνήθως ελεγχόμενες από ιδιωτικά συμφέροντα, τα οποία έχουν να κερδίσουν από τα τεράστια κατασκευαστικά έργα που θα γίνουν εν όψει των αγώνων. Τα συμφέροντα αυτά αποτελούνται από κατασκευαστικές εταιρίες, συνδικάτα, γραφεία μελετών, τράπεζες, και δικηγόρους, μεταξύ πολλών άλλων. Όλοι αυτοί πείθουν και συμπαρασύρουν τους πολιτικούς. Το αποτέλεσμα είναι η πόλη να μην εκπροσωπείται σωστά από την επιτροπή διεκδίκησης. Στην πραγματικότητα, η επιτροπή εκπροσωπεί τον εαυτό της και όχι την πόλη, κάνοντας  προσφορές ανάλογες με τα ιδιωτικά κέρδη στα οποία αποσκοπεί, αντί να λαμβάνει υπόψη τα δημόσια οφέλη (έναντι του κόστους). Και επειδή τα ιδιωτικά κόστη είναι ελάχιστα, ενώ τα ιδιωτικά οφέλη πολλά, οι επιτροπές διεκδίκησης που υποτίθεται εκπροσωπούν τις πόλεις, υποβάλλουν υπερπροσφορές, αποκλείοντας τα οποιαδήποτε δημόσια οικονομικά κέρδη. Εν τω μεταξύ, σε όλη τη διάρκεια της διεκδίκησης των αγώνων, οι  υποψήφιες πόλεις ξοδεύουν εκατομμύρια δολάρια. Για παράδειγμα, το Chicago δαπάνησε $100 εκ για την διεκδίκηση των Ολυμπιακών Αγώνων του 2016, που τελικά δεν πήρε. Στην περίπτωση που μια πόλη κερδίσει το χρίσμα, κανονικά θα έπρεπε οι σχεδιαστές πολεοδόμοι κλπ να χαράξουν τα ιδανικά σχέδια εκμετάλλευσης χώρων κλπ. Δυστυχώς όμως, οι σχεδιασμοί πάντα γίνονται βιαστικά και στο πόδι,  εν μέσω χαοτικών συνθηκών, με απώτερο σκοπό να ικανοποιηθούν τάχιστα τα σχέδια που είχαν υποβληθεί στην ΔΟΕ. Το μόνο καλό είναι ότι όλα γίνονται γρήγορα και ξεπερνιούνται οι συνήθεις γραφειοκρατικές και άλλες αγκυλώσεις που ισχύουν σε νορμάλ εποχές. Κάποια από τα έργα που αναλαμβάνονται είναι απαραίτητα, και η ανάθεση των Αγώνων διευκολύνει την διεκπεραίωσή τους.  Για αυτό κάποιες όχι αναπτυγμένες πόλεις, όπως η Αθήνα, έχουν να κερδίσουν περισσότερα από το Λονδίνο ή την Νέα Υόρκη για παράδειγμα. Ας μη ξεχνάμε ότι η Αθήνα στερούνταν ενός σύγχρονου δικτύου μαζικών μεταφορών. Μόλις ολοκληρωθεί η 17ημερη γιορτή, η πόλη θα πρέπει να βρει μια παραγωγική χρήση και εκμετάλλευση όλων των σταδίων, γυμναστηρίων κλπ που κατασκεύασε για τους Αγώνες. Πρόκειται για κατασκευές που κόστισαν εκατοντάδες εκατομμύρια, οι οποίες  καταλαμβάνουν πολύτιμο αστικό χώρο και κοστίζουν ακριβά για να συντηρηθούν. Πολλά από αυτά τα κτίρια, τόσο στο Πεκίνο, όσο και στην Αθήνα, έχουν εγκαταλειφτεί στη τύχη τους. Στη σημερινή εποχή, οι θερινοί Αγώνες βγάζουν περίπου $5-6 δις σε συνολικά έσοδα, τα μισά από τα οποία καταλήγουν στην ΔΟΕ. Τα έξοδα όμως της Αθήνας υπολογίζονται στα $16 δις, του Πεκίνου στα $40 δις και αυτά του Λονδίνου στα $20 δις. Έτσι, το υψηλό κόστος διοργάνωσης των Αγώνων την καθιστά ασύμφορη βραχυπρόθεσμα. Οι υπέρμαχοι όμως μιλάνε για τα μακροπρόθεσμα κέρδη και οφέλη, που έχουν να κάνουν με την διαφήμιση της πόλης. Υποτίθεται ότι η εκτενής τηλεοπτική προβολή θα πείσει εκατομμύρια τουρίστες απ όλο τον κόσμο να αποφασίσουν να επιλέξουν την συγκεκριμένη πόλη για τις μελλοντικές διακοπές τους. Δεν υπάρχουν όμως στοιχεία που να στηρίζουν αυτήν την αισιοδοξία. Η θετική τηλεοπτική προβολή μιας πόλης είναι αμφισβητήσιμη έννοια. Μάλιστα, αν υπάρξει αρνητική κάλυψη, εξαιτίας οργανωτικών προβλημάτων, περιβαλλοντικής μόλυνσης , βίας, διαφθοράς, κλπ τότε τα αποτελέσματα μπορεί να είναι και αρνητικά. Εξάλλου, πολλές πόλεις που φιλοξένησαν τους Αγώνες, αποτελούν ήδη τουριστικούς προορισμούς, οπότε η άποψη ότι θα κερδίσουν τουριστικά δεν έχει νόημα. Δεν υπάρχει κανένα απτό στοιχείο που να στηρίζει την άποψη ότι η διεξαγωγή των Αγώνων σε κάποια πόλη αυξάνει τον τουρισμό της. Απλά, οι θεατές των αγώνων αντικαθιστούν τους συνηθισμένους τουρίστες, οι οποίοι αποφεύγουν την πόλη προκειμένου να μην μπλέξουν με την κυκλοφοριακή  σύγχυση, αλλά και τα αυξημένα έξοδα που θα προκύψουν. Τέλος, φαίνεται πως πολλά από τα θετικά που συνδέονται με του Ολυμπιακούς, μπορούν να προκύψουν και χωρίς αυτούς. Δεν χρειάζεται Ολυμπιάδα για να γίνουν επενδύσεις, για να προσφερθούν τουριστικά πακέτα με χαμηλότερες τιμές(για μια εβδομάδα), ή για να ενταθούν οι εμπορικές προωθήσεις. Παρ’ όλα αυτά, οι Ολυμπιακοί Αγώνες χρειάζονται, αφού χρησιμεύουν σαν έναυσμα και σαν αφορμή για ανάληψη απαραίτητων έργων και υποδομών. Ένα καλό παράδειγμα είναι η Βαρκελώνη, που αποτελεί το υπόδειγμα για τους υπέρμαχους των Αγώνων. Η πόλη χρεώθηκε περίπου $6 δις για να τους διοργανώσει, αλλά κέρδισε πολλά περισσότερα από την παγκόσμια προβολή της, με αποτέλεσμα να ανθίσει ο τουρισμός της. Το αν θα μπορούσε να καταφέρει κάτι τέτοιο χωρίς να φιλοξενήσει τους Αγώνες, είναι αμφίβολο.